مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)
| نویسنده | سید بن طاووس |
| موضوع | دعا |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| محقق | جواد قیومی اصفهانی |
|
| |
«مهج الدعوات و منهج العبادات» تألیف سید بن طاووس (م، ۶۶۴ قمری) با موضوع ادعیه و اَحراز است. این کتاب، از آخرین تألیفات سید است که در سال ۶۶۲ هجرى، یعنى دو سال قبل از وفات تألیف کرده است. ابن طاووس کتاب مهج الدعوات را فصل بندى نکرده است.
معرفی مؤلف
سید رضی الدین علی بن موسی (۵۸۹-۶۶۴ ق)، معروف به سید بن طاووس از بزرگترین علمای ربانی شیعه در قرن هفتم بود. او از نوادگان امام حسن مجتبى و امام سجاد (ع) است و در شهر حله ولادت نمود. جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق، که به خاطر زیبایى و ملاحتش به طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدینه محسوب مى‌شد. سید بن طاووس نقیب شیعیان در زمان حکومت مغول بر بغداد بود و وی را به سبب تقوا، مراقبه فراوان و حالات عرفانی «جمال العارفین» خوانده‌اند. او آثار بسیاری دارد که موضوع غالب آنها ادعیه و زیارات است. کتاب مقتل سید الشهداء او با نام لهوف نیز معروف است. علامه حلی و شیخ یوسف سدیدالدین (پدر علامه حلی) از شاگردان سید بن طاووس بودند.
انگیزه تألیف
فرهنگ دعا در دین مقدس اسلام جایگاه ویژه اى دارد. این مطلب با سیرى در موضوع کتب تألیف شده در تاریخ اسلام و نسبت تعداد کتاب هاى ادعیه به بقیه موضوعات کاملا مشهود است.
به لحاظ اهمیت فراوانى که ائمه اطهار علیهم السلام براى دعا و نقش آن در زندگى انسان قائل بوده اند، علماى بزرگوار علاوه بر توجه خاص به این موضوع، براى گسترش این فرهنگ پربار تلاش فراوانى کرده اند. عالمانى مانند رضى الدین سید ابن طاووس که از وجیه ترین علماى تشیع هستند اکثر تألیفات خود را به ادعیه اختصاص داده اند. سید، خود نقل مى کند که در کتابخانه شخصى اش بیش از هفتاد جلد کتاب دعا از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام وجود دارد و کتاب هایى مانند مهج الدعوات را از آنها تهیه کرده است.
محتوای کتاب
ابن طاووس در این کتاب، تنها ادعیه مطلقه را نقل کرده که اختصاص به زمانى خاص یا مکانى خاص ندارند. برخلاف کتبى مانند جمال الأسبوع و الاقبال که نظر به زمان و مکان هاى خاص داشتند. سید در هر موضوع از پیامبر صلى اللّه علیه و آله شروع کرده و به امام زمان عجل الله تعالى فرجه ختم نموده و پس از آن از غیر ائمه علیهم السلام هم مواردى نقل مى کند.
ابتداى کتاب، احراز وارده از معصومین علیهم السلام است و بعد از آن ادعیه و احراز هر یک از ائمه به صورت مفصل ذکر شده است. سپس ادعیه پیامبران گذشته به ترتیب آمده است.
سید در جاى جاى این کتاب شریف ادعیه و احرازى از خود با عنوان «دعاء ورد على خاطری» نقل نموده است. همچنین دعاهایى به عنوان ادعیه متفرقه از کتب مختلف آورده است. در پایان کتاب نیز چند فصل پیرامون اوقات استجابت دعا و صفات داعى و... حسن ختام کتاب گشته.
سید رضى الدین بن طاووس که قصدش تنها تهیه کتابى در ادعیه بوده، تمام سندهاى ادعیه و روایات را حذف کرده و تنها به ذکر نام راوى از امام علیه السلام اکتفا نموده است. البته در بسیارى موارد نام مأخذ دعا را هم آورده است.
وضعیت نشر کتاب
در طبع حاضر، متون کتاب - بجز ادعیه و احراز - توسط میرزا على اصغر صدرالمعالى ترجمه شده و با خط نستعلیق زیبایى در حاشیه کتاب آمده است. ضمنا تصحیح نسخه هم توسط ایشان صورت گرفته و تاریخ آن، سال ۱۳۲۳ هجرى (همزمان با چاپ همان نسخه از کتاب) ذکر شده است.
کتاب شریف مهج الدعوات بارها به چاپ رسیده از جمله:
- در بمبئى سال ۱۲۹۹ هجرى و در همان سال در ایران.
- در سال ۱۳۳۴ هجرى در تبریز، در این چاپ مقدمه اى با عنوان طاووسیه از سید محمود حسینى طباطبائى تبریزى در ابتداى آن آمده که شرح حال خاندان ابن طاووس است.
- چاپ کتاب همراه با ترجمه صدرالمعالى در حاشیه کتاب در سال ۱۳۲۳ هجرى. در این طبع، کتاب دیگر سید المجتنى من الدعاء المجتبى در آخر کتاب چاپ شده و رساله طاووسیه پس از آن آمده است.
- چاپ حاضر در برنامه که توسط انتشارات دار الذخائر قم از روى نسخه سال ۱۳۲۳ ه عکسبردارى شده است. در این چاپ، ترجمه و حواشى و رساله طاووسیه همراه کتاب هستند.